Màu Thời Gian
Thầy Nguyễn văn Sâm
Cảm tưởng khi đọc lại bài
viết của ḿnh cách đây 3 thập niên: Sao lúc đó ḿnh sôi nổi quá, chắc là
tuổi 40, chắc là mới vượt thoát. (NVS, Jan 10,
2009)
Sau thời gian địa
ngục đằng đẵng, tôi trở về với
cái xách tay rách và tờ giấy trả về nguyên quán in trên
giấy đen cáu bẩn. Tấm giấy quỷ quái
nhiều người ṃn mỏi đợi chờ
đến biến tánh và biến thể. Bầu trời
xanh trong vắt như pha lê trên đầu. Chim rừng líu
lo ca hát tiễn đưa người vừa trả xong
món nợ lạ lùng nhất thời đại. Món nợ
chồng lên đầu dân tộc bất ngờ như
trận mưa xối xả tưới ào xuống thành
phố không một dấu hiệu báo trước. Mấy
năm vô lư trong trại mỗi ngày qua như một thế
kỷ đè nặng lên tâm hồn khô cằn v́ căm
hờn tủi nhục rồi cũng qua. Tôi thở dài.
Thoát nợ. Trong sự rộn ră của một con chim chùn
chân đă lâu khi thấy bàn tay nào đó sắp mở
cửa lồng, tôi đè nén sự xúc động bằng
cách chậm răi xếp những đồ nhật dụng
đă tẩn mẩn tỉ mỉ chế tạo trong
những ngày nghỉ ngơi suốt khoảng thời gian
đày ải, mắt cố t́m một vài người
bạn xấu số hơn để nói lời từ
biệt hoặc giả lén nhận chuyển giùm tin tức
cho gia đ́nh. Họ đă đi lao động hết
trơn... Tôi muốn chửi thề.
Tụi nầy mánh thiệt. Cho về mà không báo
trước để chuẩn bị, giấu như mèo
giấu cứt. Thế là có lẽ tôi sẽ rời nơi
nầy, nơi chôn một phần tuổi thanh xuân của
ḿnh - mà không gặp được những người
bạn đă cùng ḿnh chia lao xẻ khổ.
Buổi sáng đó lúc anh em
sửa soạn đi rừng lao động tôi
được gọi lên văn pḥng quản giáo tŕnh
diện. Mặt hắn lạnh như phiến đá
phủ đầy sương trong góc rừng mỗi sáng
tôi đi qua thèm được dừng chân trên đó.
Cặp môi dầy, đen, chúm lại như cố
đậy bớt đi phần thịt thừa thăi đă
từ lâu tạo một sự bất cân xứng trên
gương mặt. Hàm răng hô tuy thường
được che một cách vụng về ít khi có dịp
phô bày nhưng cũng nói lên sự có mặt bằng cái
mỏ nhọn vẩu. Đôi mắt vàng khè v́ bệnh
sốt rét qua biến chứng gan nh́n tôi như cặp
mắt đỏ tṛng vàng của một con vật trong
thần thoại Đông Phương. Hắn không nh́n lên
mặc dầu biết tôi đă đứng trước bàn
từ lâu, chăm chú, giơ qua giơ lại chồng
hồ sơ nhầu nát cáu bẩn mất b́a
được cột lại bằng những sợi dây
chuối khô. Tṛ quan liêu làm dáng đó thường
được lập lại bằng cách nầy hay cách
khác, chúng tôi đă quá quen. Thời gian ở đây có
nghĩa lư ǵ đâu mà bực ḿnh? Tất cả bọn tôi
đều tự thức rằng trong hoàn cảnh nầy
càng cố thu lại cái tôi càng tốt. Dửng dưng
trước mọi tṛ lố lăng, đa cuội của
chúng. Vô ngă - vô chấp. Cứ
coi như ḿnh từ một hành tinh nào không may lạc
xuống. Vấn đề là bảo vệ mạng
sống mà không hèn. Không cần phải làm người hùng.
Tôi lơ đăng nh́n bức ảnh lăo già treo trên đầu
hắn. Lăo già phương phi no tṛn với hàm râu có vẻ
tiên phong đạo cốt nhưng đôi mắt toát ra tính
chất tinh quái lọc lừa. Đôi mắt của
một loài chồn loài cú. Đôi mắt nói nhiều
điều ngược lại với khuôn mặt và cḥm
râu. Cũng bức h́nh đó, có lần một đứa
bạn ngắm nghía rồi lật ngược lại
chỉ cho anh em h́nh của một con quỷ mặt xanh nanh
vàng mắt đỏ. Hắn ngồi dưới bức
h́nh đó, nét tự măn ứa ra trong cử chỉ khệnh
khạng của một người thuộc vào bộ
tộc cai trị. Mâu thuẫn. Người già mập
mạp phương phi; trung niên như hắn, trẻ
như tôi lại gầy c̣m, ốm yếu, bệnh
hoạn. Tôi hiểu tại sao có sự kiện đó, tôi
tức giận, nhưng tôi biết dầu cho hắn
sống hết đời hắn, chết, đầu thai,
chết, mười lần như vậy nữa - nếu
chế độ phi nhân vô lư nầy có thể tồn
tại đến chừng đó, hắn cũng không
thể có sự tức giận đó. Đây là điều
cấm kỵ của bộ tộc mà hắn
được uốn nắn để không bao giờ suy
nghĩ đến.
Có lẽ thấy chừng
tạm đủ hắn từ từ ngước mặt
lên chiếu thẳng vào mắt tôi; lạnh lẽo dọa
nạt. Tôi không cảm giác ǵ trước tia mắt
uống máu chuyên nghiệp đó, từ lâu tôi luyện
tập để dửng dưng đón nhận những
bất trắc chợt đến. Trời khi mưa khi
nắng. Người lúc vui lúc buồn. Huống chi bọn
hắn. Một bọn người kém cỏi, cô
độc, luôn luôn cố vùng vẫy ra khỏi yếu tính
của ḿnh bằng cách nạt nộ, hành hạ tụi tôi.
Vậy tại sao lại sợ, lại lo? Sợ, lo càng làm
cho chúng thích thú, càng hành hạ thêm. Tôi nói với ḿnh “B́nh
tĩnh! B́nh tĩnh...!”
Hắn nói, lời nói khó
nhọc mới ḷn lỏi được qua kẽ răng
:
- Chắc hẳn anh đă
biết anh được cách mạng giáo dục bao lâu
rồi chứ?
Câu hỏi coi tầm
thường nhưng thật quan trọng. Tôi lục
lọi trong trí để xem gần đây ḿnh có làm ǵ sai
trái đối với trại và bọn hắn không. Tuyệt
nhiên không. Dĩ nhiên là cũng muốn lắm. Muốn
giết tụi hắn. Muốn trốn về. Muốn nói
rằng tụi bây cướp sức lao động
của bọn tao, cố nhét vào óc chúng tao những
điều láo khoét. Nhưng hoàn cảnh chưa chín mùi,
chưa muốn vọng động nên chưa làm thôi. Tôi
trả lời phân hai:
- Thưa anh - tôi thù
tiếng nầy nhất nhưng nó thuộc về kỷ
luật trại nên đành phải có - v́ mải mê với
cuộc sống ở đây nên tôi không chú ư lắm thời
gian, dường như năm sáu năm ǵ đó.
Câu nói chính tôi c̣n thấy
trơ trẽn. Hắn trái lại gật gù:
-Ừ! Cũng không sai
lắm. Sáu năm, tám tháng, mười bốn ngày.
Chừng đó cũng
đủ để một cái dĩa cũ nhừa
nhựa bên tai tôi độ hơn nửa giờ, cũng
bao nhiêu đó, cũng một điệp khúc nghe câu
trước đoán được mười câu kế tiếp.
Một điệp khúc nhàm chán, thừa mứa. Mắt
hắn sáng và linh động. Lắm lúc hắn ngưng nói,
ngừng hẳn thật lâu để bắt mạch
cường độ thẩm thấu những lời
cơm gạo đó vào trí óc tôi. Hắn b́nh thường,
thiếu linh động, chậm hiểu trong các vấn
đề hằng ngày, nhất là những lời đối
thoại xỏ ngọt, chanh chua, lúc này trở nên tinh anh
sắc sảo. Hắn nói say mê, nồng nhiệt như
người t́nh si thuyết phục người yêu trong
tuổi dậy th́. Tôi sợ cái nh́n như thấu ruột
gan người trước mặt đó. Nếu hắn
biết ḿnh không muốn nghe th́ mệt. Tôi trấn tĩnh
ḿnh ngay. Sợ ǵ! Ḿnh đă đóng kịch gần bảy
năm qua. Vở tuồng quá nằm ḷng. Tôi nh́n thẳng vào
mặt hắn gật gù. Thỉnh thoảng tỏ vẻ
suy nghĩ. Tôi thường sống khoảnh khắc
nầy hoàn toàn bằng mộng du và phân ư thức ra làm hai,
một đối phó với hắn, một suy nghĩ cho
ḿnh. Tôi thấy ḿnh lái xe jeep trở về buổi trưa
nắng cháy. Rồi mẹ tôi cười lo lắng cho
sức khỏe thằng con trai chưa vợ. Rồi
nụ cười thèn thẹn nửa dửng dưng
nửa tinh quái của nàng mỗi khi tôi bước
xuống xe. Hôm nay nàng ôm chầm lấy tôi, rạng rỡ
như ứng viên kỳ thi hoa hậu ở rạp Rex
độ nào. Tôi giơ hai tay lên trời, h́nh chữ V,
mỉm cười như nói
“Cuối cùng rồi anh cũng về được
với em”. Cơn mộng du chấm dứt đột nhiên
với câu nói của hắn. “Hôm nay cách mạng cho anh
về”. Bao nhiêu đó đủ rồi. Tôi rộng
lượng tiếp tục chịu đựng hơn hai
giờ nữa cái dĩa hát rè đó. B́nh thản, b́nh
thản, tôi nói với tôi. Mọi việc sẽ tiến
hành, như vậy. Vui buồn không thay đổi khá
hơn, chỉ có thể trở thành tệ hơn thôi.
Tôi được phép
từ giă hắn để về sửa soạn vật
dụng khi hắn đổi nét mặt, bọt mồm
trắng xóa hai bên mép. Tṛng mắt vàng ố không c̣n linh
động nữa. Đă tới giờ cơm. Bây giờ
là lúc tôi trở về với tôi và với cuộc
đời trước mặt. Bảy năm nay bay qua
như một giấc mộng quái ác rút ngắn cuộc
đời bằng cách nối hai thời điểm
trước và sau khi ở trại. Như một cuốn
phim hai hồi, bắt đầu hồi thứ nh́ bằng
chữ “...bảy năm sau và người kép chánh
được một tài
tử khác già hơn thủ vai thế. Tôi sẽ trở
về đón nhận những ǵ cuộc đời dành
sẵn ở ngoài....
Giờ đây sau một
tuần chờ đợi ở sân ga hôi hám, chật
chội và mấy ngày ngủ gà ngủ gật trên toa xe
lửa đầy ắp, dơ bẩn bao trùm những
bất an, tôi đă đứng trước căn nhà nàng.
Me tôi hẳn sẽ mừng lắm khi thấy con trở
về, nhưng t́nh yêu đă hướng dẫn
bước chân tôi. Tôi yêu nàng và người con gái đó
chắc cũng có t́nh cảm tương tợ đáp
ứng. Tôi thường đến nhà nàng mượn
cớ nầy nọ để trao đổi những câu
không đâu về mưa nắng. Chưa đủ can
đảm để đi xa hơn. Chiến tranh và những
bất trắc của cuộc chơi thời chiến
đă chận đứng lời tỏ t́nh. Bây giờ th́
có ǵ ngăn chặn được đâu. Cuộc
đời bắt đầu ngay chính giây phút nầy. Tôi
tŕnh diện ngay từ phút trở về để tùy nàng
quyết định. Chắc cũng không ǵ lạ đâu.
Cũng là Anh... Em. Rồi ôm nhau, rồi những giọt
nước mắt, rồi cùng nhau vững tâm gầy
dựng tương lai. T́nh yêu sẽ vô thể hóa tất
cả huống hồ ǵ sự gầy g̣ ốm yếu
của một người mới ra tù . Tội nghiệp
nàng. Chắc nàng bây giờ khô héo. Bảy năm trời c̣n
ǵ? Gái ba mươi tuổi như ch́nh mắm nêm. Thời
gian có thể đă bốc nước khô cằn sự
tươi mát của người con gái đôi mươi
khổ công đợi chờ người yêu trở
về. Nhưng rồi t́nh yêu sẽ tưới mát thân
thể héo úa đó. Nàng sẽ trẻ ra, ḍn tan, mũm
mĩm trở lại. T́nh yêu sẽ ngăn chặn
bước tiến của thời gian, cũng như t́nh
yêu đă nuôi tôi sống sót qua giai đoạn hồng hoang
của đời ḿnh.
Căn nhà vẫn vậy,
tuy khung cảnh hơi khác. Mấy chậu kiểng xác
xơ khô héo. Góc trái nơi xưa kia là vườn hồng,
cẩm hồng, thỉnh thoảng nở rộ những
đóa đỏ thẩm mịn như nhung, giờ đang
uốn éo theo gió mấy hàng ḿ èo uột. Một đứa
con gái nhỏ độ hai tuổi, mắt đen nháy tṛn
xoe, đang vọc cát dưới mái hiên ngó tôi sợ hăi
rồi vụt chạy vào nhà trong. Tôi thẫn thờ nh́n
chung quanh. Cảnh cũ khác chăng ở những biểu
tượng của sự sa sút, sơn loang lổ tróc, hàng
cột hiên mối mọt, cái lu bể lăn lóc, những
gốc cây điêu tàn. Như tôi vẫn là tôi ngày
trước nhưng tàn tạ, uể oải. Thế thôi. Trong
khoảng không gian im lặng cảm giác hân hoan của
thời gian cũ trước học tập và sự
thơ thới của những lần đón nhận cái
cười rạng rỡ của nàng mười ngày
trước chồng làm một bên giác thức tôi. Một
lâng lâng mơ hồ của sự pha trộn quá khứ
hiện tại và giấc mơ khiến tôi như một
người từ cơi tiên bồng nào đó bước
một chân vào cơi trần. Cơi tôi, nàng và tương lai
tuổi hồng trước mặt. Bóng người
đàn bà dắt đứa nhỏ trở ra, tay che bóng
nắng, ngỡ ngàng. Tôi như muốn đứng tim. Tuy
đă dự trù sẵn một thái độ đó với
tác dụng quái ác của thời gian, tôi vẫn bàng hoàng
trước thực tế. Nàng giống như căn nhà
trước mặt, vẫn c̣n đó nhưng đầy
vết tích biểu hiện một sự đi xuống thê
thảm.
Đứa nhỏ thấy
người lạ tiến tới ôm quíu chân thiếu
phụ. Nàng cúi xuống thân mật “Con của mẹ ngoan
nào! Ông cười cho!” Đứa bé được dỗ
dạn dĩ hơn nhưng vẫn không thôi lấm lét nh́n
tôi. Nàng ngó lên về phía tôi, tiếng đục hơn,
nghiêm trang và chững chạc:
- Thưa ông hỏi ai?
- Tôi ở trại Quảng
Ninh mới được thả về... Anh Nguyễn
Văn X. nhờ tôi đến đây báo tin anh ấy... Tôi
nói dối trơn tru và ngạc nhiên tại sao ḿnh
đặt ra điều nầy!
- Mời ông vào nhà... X.
là người yêu tôi dạo trước. Nhưng mà...
Biết bao đổi thay... Có tiếng sụt sùi
trước mặt và cái thắt mạnh ở tim tôi...
Tôi từ giă căn nhà
đó không biết vui hay buồn về chuyện mất
người yêu. Yên nơi chốn, ít ra nàng cũng sẽ
không khổ, v́ vướng vào một gánh nợ có quá
nhiều bất trắc. Nhưng tôi, những điều
xây đắp trước khi tới đây bị cuốn
tan theo nước lũ. T́nh yêu giúp tôi sống sót qua
những cường bạo của nhà giam, nhưng cũng
chính t́nh yêu sẽ đem tôi vào sự trống vắng
những tháng ngày sắp tới. Tôi đă để cho nàng
yên ḷng rằng người trước mặt không
từng là người yêu của nàng. Lỗi là lỗi
với một người nào đó, em sẽ quỳ
trước mặt anh ấy để chịu lỗi,
nhưng không thể chịu đựng ngày này qua ngày khác
một sự nhớ nhung vô vọng. Lấy chồng ngoài
những lư do thực tế của cuộc sống c̣n có
điểm quan trọng: có điều kiện để
bỏ qua một bên sự nhớ nhung quái quắc gặm
nhấm h́nh hài mỗi ngày. Tôi hài ḷng với lời biện
hộ đó. Tôi xót xa trước những giọt
nước mắt của nàng. Quân tử khả dĩ
kỳ phương. Đem chuyện có lư mà dối
người trí thức th́ dối được, như
thầy Tử Sản trước đây có dạy. Tôi, tôi
đi xa hơn, tôi cho điều nàng nói là hoàn toàn thật.
Tôi đă chẳng từng mong mỏi ngày đêm là nàng quên
tôi để gầy dựng cuộc đời sao? Tôi
bước những bước bâng quơ trên
đường phố thưa thớt không một chút
giận hờn. Tôi đă đổi thay đến
độ nàng không c̣n nhận ra th́ tại sao tôi lại
bắt nàng chung t́nh với một người nay đă
trở thành trừu tượng?
Cánh cửa thời gian
đă nhốt tôi lại, đă tàn ác chém chặt gọt
đẽo h́nh hài tôi, đă quăng ra đời một xác
héo úa khô cằn, khác hẳn con người sống
động tươi mát nó đă ngoạm lúc trước.
Nhiệm vụ hoàn hảo đến nỗi chính
người thân thiết của tôi cũng không nhận ra.
Bi hài ở chỗ đó. Cầu mong màu thời gian xanh xanh
măi măi với nàng. Riêng tôi màu tím ngắt chắc sẽ theo
đuổi lâu dài sau mấy năm đọa đày từ
ấy. Bài thơ t́nh của một tác giả ưa thích
nhảy vào trong trong tôi, biến thể một cách đáng
thương và phù hợp.
Tôi gục
mặt
Trên mảnh đất quê
hương.
Một năm
Hai năm
Sáu năm
Lúc ngẩng đầu lên
Màu thời gian tím ngắt
chung quanh
Trời chiều, trên
đầu những cụm mây xanh tê tái phủ che thành
phố vắng.
San Antonio, TX, 1981
Thầy Nguyễn văn Sâm